Otoczeni przez kolorowy, wręcz kalejdoskopowy świat bodźców, młodzi odkrywcy – nasze dzieci – przemierzają go z nieukrywaną ciekawością. Nierzadko jednak zauważamy, iż niektóre z nich reagują na tę złożoność w sposób nietypowy, zdają się być zagubione, niespokojne lub nadmiernie wrażliwe. Mówimy wówczas o trudnościach, które mogą wskazywać na zaburzenia integracji sensorycznej, zjawisko, które, choć bywa mylące, zasługuje na naszą pełną uwagę i zrozumienie.

Rozbudowana sieć zmysłów i jej tajemnice

Rozważając przyczyny zaburzeń integracji sensorycznej, nie można pominąć roli, jaką odgrywa skomplikowany mechanizm naszego systemu nerwowego. Chociaż od pierwszych chwil życia jest on niezwykle plastyczny i adaptowalny, to wrażliwy na rozmaite wpływy, które mogą zakłócać jego harmonijne działanie. Delikatnie mówiąc, pojedyncze elementy tej sieci zmysłów, mające za zadanie przetwarzanie informacji z otoczenia i koordynację odpowiedzi organizmu, czasem zbaczają z wyznaczonej ścieżki, tworząc obraz, który opisujemy mianem zaburzeń integracji sensorycznej.

Genetyczne korzenie zagadki

Pogłębione badania rzucą blask na zaskakujące odkrycie, że w rozwoju zaburzeń integracji sensorycznej, pewien ciężar dziedzictwa genetycznego może odgrywać znaczącą rolę. Chociaż łatwo byłoby przypisać złowrogą cechę wyłącznie czynnikom genetycznym, to jednak musimy przyznać, że te dyspozycje nie determinują jednoznacznie wystąpienia problemów, a jedynie zwiększają ich prawdopodobieństwo.

Środowisko wczesnodziecięce a integracja sensoryczna

Nie możemy również przejść obojętnie obok wpływu środowiska wczesnodziecięcego na rozwój mózgu malucha. Wiadomo, że odpowiednia stymulacja sensoryczna jest kluczowa dla prawidłowej integracji zmysłów. Jeśli w pierwszych latach życia dziecko doświadcza braku bogatych doznań sensorystycznych – jak choćby ograniczony kontakt z rodzicami, brak możliwości eksploracji czy ograniczone bodźce z otoczenia – może to niekorzystnie oddziaływać na jego zdolność do przetwarzania informacji sensorycznej, sytuacja ta bywa równie frustrująca dla rodzica, jak i dla samego dziecka.

Wpływ doświadczeń w życiu płodowym i okołoporodowym

Poruszmy także kwestię doświadczeń płodowych i okołoporodowych, które są z reguły pomijane, a mają istotny wpływ na rozwój integracji sensorycznej. Otóż różnorodne komplikacje w tych okresach, takie jak ograniczone ruchy płodu, stres matki czy komplikacje porodowe, mogą zakłócać prawidłowy rozwój narządów zmysłów oraz mechanizmów nerwowych odpowiedzialnych za ich integrację. Warto zwrócić uwagę, że te krytyczne momenty w życiu dziecka są niczym delikatne wstęgi – pozornie mało znaczące, lecz mające ogromny wpływ na późniejsze etapy rozwoju.

Wartości odżywcze, które budują lub burzą

Mając na uwadze kolejny aspekt, nie możemy przeoczyć znaczenia odpowiedniego odżywiania dla rozwoju neurologicznego. Prawidłowy bilans składników odżywczych – witamin, minerałów, kwasów tłuszczowych i aminokwasów – jest fundamentem, na którym rozgrywa się cała symfonia procesów chemicznych w mózgu dziecka. Kiedy bilans ten zostaje zachwiany, np. przez niedożywienie, może to przyczyniać się do dysfunkcji w procesach integracji sensorycznej, prowadząc do stanów niepokoju, frustracji lub zniechęcenia u malucha.

Zaburzenia integracji sensorycznej a zaburzenia ze spektrum autyzmu

Omawiając zaburzenia integracji sensorycznej, niemożliwe jest pominięcie współwystępowania ich z innymi zaburzeniami neurorozwojowymi, takimi jak zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD). Jakkolwiek jedno nie implikuje drugiego nieodłącznie, często zauważa się, że dzieci w spektrum autyzmu zmagają się z problemami w przetwarzaniu bodźców sensorycznych. Skomplikowane relacje między tymi dwoma stanami dają wiele do myślenia: od współdzielenia niektórych przyczyn etiologicznych po wspólne ścieżki interwencji terapeutycznych, których celem jest pomóc dzieciom lepiej funkcjonować w świecie zmysłów.

Emocjonalne labirynty w krainie zmysłów

Należy równocześnie zadać sobie pytanie, jak wielka jest rola doświadczeń emocjonalnych w kształtowaniu zdolności integracji sensorycznej. W końcu, uczucia takie jak bezpieczeństwo, miłość, akceptacja czy poczucie własnej wartości, są jak kompas w gęstym lesie przekazów sensorycznych. Gdy tym kompasem zarządza niepokój, lęk czy poczucie odrzucenia, dzieci mogą mieć trudności z właściwym interpretowaniem i reagowaniem na sygnały płynące ze świata zewnętrznego, a ich droga przez życie bywa podobna do żeglugi w gęstej mgle emocji.

Wnętrzne potyczki malca, który stara się odnaleźć spokój i porządek w nadmiarze bodźców, mogą być porównywalne z zawiłą sztuką żonglowania, którą trzeba dopracować do perfekcji. Wspieranie dzieci w rozwoju ich umiejętności integracji sensorycznej to nic innego, jak oferowanie im narzędzi niezbędnych do wyćwiczenia tej sztuki, abymogły z wdziękiem przechadzać się po równinie życia, ciesząc się jego bogactwem bez obawy przed przesytu.